.
.
«Όταν ξέρουμε να παρατηρούμε, τότε το χέρι ακολουθεί το βλέμμα», έλεγε ο Αλμπέρτο σ’ ένα φίλο του, μιλώντας για το σχέδιο. Είδα τον Αλμπέρτο να πεθαίνει, καθισμένος πλάι του. Του κρατούσα το χέρι κι εκείνος με κοιτούσε, ή μάλλον έψαχνε το περίγραμμα του προσώπου μου. Με σχεδίαζε με τα μάτια, όπως όταν σχεδίαζε τα μάτια μεταγράφοντας αυτό που έβλεπε. Πεθαίνοντας στο κρεβάτι δεν έβλεπε εμένα, τον αδελφό του, αλλά το κεφάλι ενός μοντέλου που ήταν μπροστά του και το οποίο έψαχνε να καταλάβει. Και όπως όλα τα βράδια, κι αυτό το βράδυ, τη στιγμή ακριβώς που άρχιζε να βλέπει πιo καθαρά, είχε έρθει η ώρα να φύγει.
ΝΤΙΕΓΚΟ ΤΖΑΚΟΜΕΤΙ (Αδελφός και αγαπημένο μοντέλο του Αλμπέρτο)
Τα έργα του παρελθόντος πλημμυρίζουν αγάπη. Πάντοτε, καθώς φαίνεται, σκοπός των εγγενών παρορμήσεων ήταν το μυστήριο των μυστηρίων, η αγάπη ευδοκιμούσε ως απόσταγμα της ελπίδας του ανθρώπου στον κόσμο. Και η συντέλειά της στον αιώνα μάς βρίσκει μετέωρους της οδύνης.
Είχα δει Τζακομέτι στο Παρίσι, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 - έκτοτε, και κάθε φορά, η συνάντηση με το έργο του καταλήγει σε ολικό ξάφνισμα. Αρχίζοντας από τη γοτθική μεσαιωνική γλυπτική και φτάνοντας σταδιακά στον Ροντέν, βλέπεις καθαρά πώς ξεπέφτει η επίγνωση σε φιλολογία, ο Τζακομέτι είναι το ριζoσπαστικά άλλο: Είναι η γύμνια της εποχής μας και η τραγωδία της ανθρώπινης μοίρας. Η δύναμη των καλλιτεχνών που καθολικά σε ταράζουν, ηχεί μέσα σου από την πρώτη στιγμή και για πάντα. Αντιλαμβάνεσαι αίφνης έναν κόσμο του οποίου την έκταση και το βάθος αδυνατείς να συλλάβεις, κι όμως στέκει κατέναντι πραγματικός και ατόφιος - το τέρμα δεν χρειάζεται κανένα σενάριο, η ύπαρξη απολιθώνεται ως έσχατη μαρτυρία.
Φράνσις Μπέηκον και Aλμπέρτο Τζακομέτι, δύο τεράστιοι υπαρξιακοί της όρασης στον αιώνα που έφυγε. Η κεφαλαιώδης διαφορά τους συνίσταται στο ότι ενώ ο Μπέηκον τραβάει προς τη μεριά του θηρίου, ο Τζακομέτι φέρει την απoυσία, θύμα εξιλαστήριο και μάρτυρας. Θα έλεγα άκακος, θεωρεί εαυτόν και μόνον υπαίτιο, και σ’ αυτό το προσωπικό πεδίο μόνιμα και παράφορα θυσιάζεται. Η αγωνία τον οδηγεί στο σημείο μηδέν της ακρίβειας, ανθρώπινη μορφή και φιγούρα σε λύπης απαντοχή και άκρα ταπείνωση. Έρημη χώρα, τέφρα της αγρύπνιας, πάθος της φωτιάς. Περιουσία του γνόφου...
Προσπάθησε να εννοήσεις αυτό που οι μεγάλοι καλλιτέχνες κομίζουν, όλοι αγγίζουμε κάποτε το όριο, στο οποίο καθετί κεκτημένο εξανεμίζεται. Ο Τζακομέτι διείδε με τη σειρά του το τέλος του μύθου, η Δύση πληρώνει τη συγκεκριμένη στέρηση χρόνια και χρόνια. Και σαν αντίβαρο γεννάει υποκατάστατα κύρους και μνημεία των προσωπικώς και εναγωνίως πασχόντων.
.
«Όταν ξέρουμε να παρατηρούμε, τότε το χέρι ακολουθεί το βλέμμα», έλεγε ο Αλμπέρτο σ’ ένα φίλο του, μιλώντας για το σχέδιο. Είδα τον Αλμπέρτο να πεθαίνει, καθισμένος πλάι του. Του κρατούσα το χέρι κι εκείνος με κοιτούσε, ή μάλλον έψαχνε το περίγραμμα του προσώπου μου. Με σχεδίαζε με τα μάτια, όπως όταν σχεδίαζε τα μάτια μεταγράφοντας αυτό που έβλεπε. Πεθαίνοντας στο κρεβάτι δεν έβλεπε εμένα, τον αδελφό του, αλλά το κεφάλι ενός μοντέλου που ήταν μπροστά του και το οποίο έψαχνε να καταλάβει. Και όπως όλα τα βράδια, κι αυτό το βράδυ, τη στιγμή ακριβώς που άρχιζε να βλέπει πιo καθαρά, είχε έρθει η ώρα να φύγει.
ΝΤΙΕΓΚΟ ΤΖΑΚΟΜΕΤΙ (Αδελφός και αγαπημένο μοντέλο του Αλμπέρτο)
Τα έργα του παρελθόντος πλημμυρίζουν αγάπη. Πάντοτε, καθώς φαίνεται, σκοπός των εγγενών παρορμήσεων ήταν το μυστήριο των μυστηρίων, η αγάπη ευδοκιμούσε ως απόσταγμα της ελπίδας του ανθρώπου στον κόσμο. Και η συντέλειά της στον αιώνα μάς βρίσκει μετέωρους της οδύνης.
Είχα δει Τζακομέτι στο Παρίσι, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 - έκτοτε, και κάθε φορά, η συνάντηση με το έργο του καταλήγει σε ολικό ξάφνισμα. Αρχίζοντας από τη γοτθική μεσαιωνική γλυπτική και φτάνοντας σταδιακά στον Ροντέν, βλέπεις καθαρά πώς ξεπέφτει η επίγνωση σε φιλολογία, ο Τζακομέτι είναι το ριζoσπαστικά άλλο: Είναι η γύμνια της εποχής μας και η τραγωδία της ανθρώπινης μοίρας. Η δύναμη των καλλιτεχνών που καθολικά σε ταράζουν, ηχεί μέσα σου από την πρώτη στιγμή και για πάντα. Αντιλαμβάνεσαι αίφνης έναν κόσμο του οποίου την έκταση και το βάθος αδυνατείς να συλλάβεις, κι όμως στέκει κατέναντι πραγματικός και ατόφιος - το τέρμα δεν χρειάζεται κανένα σενάριο, η ύπαρξη απολιθώνεται ως έσχατη μαρτυρία.
Φράνσις Μπέηκον και Aλμπέρτο Τζακομέτι, δύο τεράστιοι υπαρξιακοί της όρασης στον αιώνα που έφυγε. Η κεφαλαιώδης διαφορά τους συνίσταται στο ότι ενώ ο Μπέηκον τραβάει προς τη μεριά του θηρίου, ο Τζακομέτι φέρει την απoυσία, θύμα εξιλαστήριο και μάρτυρας. Θα έλεγα άκακος, θεωρεί εαυτόν και μόνον υπαίτιο, και σ’ αυτό το προσωπικό πεδίο μόνιμα και παράφορα θυσιάζεται. Η αγωνία τον οδηγεί στο σημείο μηδέν της ακρίβειας, ανθρώπινη μορφή και φιγούρα σε λύπης απαντοχή και άκρα ταπείνωση. Έρημη χώρα, τέφρα της αγρύπνιας, πάθος της φωτιάς. Περιουσία του γνόφου...
Προσπάθησε να εννοήσεις αυτό που οι μεγάλοι καλλιτέχνες κομίζουν, όλοι αγγίζουμε κάποτε το όριο, στο οποίο καθετί κεκτημένο εξανεμίζεται. Ο Τζακομέτι διείδε με τη σειρά του το τέλος του μύθου, η Δύση πληρώνει τη συγκεκριμένη στέρηση χρόνια και χρόνια. Και σαν αντίβαρο γεννάει υποκατάστατα κύρους και μνημεία των προσωπικώς και εναγωνίως πασχόντων.
